"Esperanto: Learning and Using the International Language" Leciono Dek

Gramatiko

1. Passive Participles
1. Active Participles
1. -ant- / -ont- / -int- / are active participles, they are from the prospective of the one doing the action (as in, the falling tree).
2. frapi (to hit) - rapanta ideo (a striking idea)
3. pafi (to shoot) - la pafanto (the shooter)
4. vidi (to see) - vidinte min, li ekkuris (when he had seen me, he started to run)
2. Passive Participles
1. -at- / -ot- / -it-
2. frapi (to hit) - frapato (one being hit) / frapito (one who has been hit) / frapoto (one who will be hit)
3. pafi (to shoot) - pafata (in the process of being shot) / pafita (having been shot) / pafota (going to be shot)
4. vidi (to see)
1. Vidate en la ago, li ekkuris (Being seen in the act, he started to run)
2. Vidite tro ofte, li forlasis la urbon. (Having been seen too often, he left town)
3. Vidote de alvenanta promentanto, li kovris sian vizagxon. (About to be seen by an approaching stroller, he covered his face)
3. Compound tenses with Passive Participles
1. Gxi estis konstruata (It was being built)
2. Gxi estas konstruata (It is being built)
3. Gxi estos konstruata (It will be being built)
4. Gxi estis konstruita (It was built)
5. Gxi estas konstruita (It is built)
6. Gxi estos konstruita (It will be built)
7. Gxi estis konstruaota (It was about to be built)
8. Gxi estas konstruaota (It is about to be built)
9. Gxi estos konstruaote (It will be about to be built)
4. -ata implies an action being incomplete or continuing
1. Sxi estas amata de cxiu (She was loved by all)
2. Ili estis batataj nokton kaj tago (They were beaten night and day)
5. -ita = implies a completed action, thought its effect may continue
1. La butiko estis fermita kiam mi alvenis (The store was closed when I arrived)
2. Ni estis tute perditaj (We were completely lost)
3. Romo ne estis konstruita en unu tago (Rome wasn't built in one day)
4. Ameriko estis trovita en 1492 (America was discovered en 1492)
5. La matcxo estos ludita morgaux (The match will be played tomorrow)
6. Often Esperanto still avoids compound tenses:
1. Oni trovis la rabiston en la vendejo ; La rabiston trovigxis en la vendejo : (The robber was found in the store)
2. Oni ludos la matcxon morgaux ; La matcxo ludigxos morgaux : (The match will be played tomorrow)
7. Closest approximate to English's past perfect (had been)
1. La krimuo estis jam kaptita, kiam mi alvenis (The criminal had [already] been caught when I arrived)
2. ajn
1. "anything at all" "nowhere at all" etc
1. io (anything / something) - io ajn (anything at all)
2. iam (anytime / sometime) - iam ajn (anytime at all)
3. nenie (nowhere) - nenie ajn (nowhere at all)
2. "whoever" "wherever" etc
1. kio (what) - kio ajn (whatever)
2. kie (where) - kie ajn (wherever)
3. kiu (who / which) - kiu ajn (whoever / whichever)
3. Note that io ajn / kio ajn and ie ajn / kie ajn are functionally the same
1. Metu la kofron ie ajn (Put the suitcase anywhere at all)
2. Metu la kofron kie ajn (Put the suitcase wherever)
3. Li povas veni iam ajn (He can come anytime at all)
4. Li povas veni kiam ajn (He can come whenever)
3. More about ways to tell when things happen
1. Ways to say a specific day of the week
1. Mi ekflugos al Parizo je lundo
2. Mi ekflugos al Parizo lundon
2. Can use adverb ending to show it happens generally or repeatedly
1. La stevardino flugos al Parizo lundon (The flight attnedant will fly to Paris Monday)
2. La stevardino flugas al Parizo lunde (The flight attendant flies to Paris on Mondays)
4. A note on preposition exclusion
1. Some languages require prepositions for certain words, others do not. Can use accusative or preposition. Examples:
1. Pagu la mangxon = Pagu por la mangxo
2. Helpu min! = Helpu al mi!
5. "It's warm" / "It's nice" / "It's important" etc
1. No it, use adverb ending
1. Estas varme hodiaux (It's warm today)
2. Estas bone, ke vi venis (It's nice that you came)
3. Estas grave esti amata (It's important to be loved)
6. ge- = "of both sexes)
1. patro (father) - patrino (mother) - gepatroj (parents)
2. frato (brother) - fratino (sister) - gefratoj (siblings)
3. Sinjoro (Mr) - Sinjorino (Miss/Mrs) - Gesinjoroj (Ladies and Gentlemen)
7. mis- = wrong
1. kompreni (to understand) - miskompreni (to misunderstand)
2. decidi (to decide) - misdecidi (to make a wrong decision)
3. kalkuli (to calculate) - miskalkuli (to miscalculate)
4. pasxo (a step) - mispasxo (a false step)
8. -cxj & -nj
1. Use to make short versions of personal names:
1. Johano (John) - Jocxjo (Johnnie)
2. Karlo (Charles) - Karcxjo (Charlie)
3. Petro (Peter) - Pecxjo (Pete)
4. Elizabeto (Elizabeth) - Elinjo (Liz)
5. Anno (Anne) - Anjo (Annie)
6. Katarino (Catherin) - Kanjo (Cathy)
2. Mom / Dad
1. patro (father) - Pacxjo (Dad)
2. patrino (mother) - Panjo (Mom)
9. Affixes are words
1. eta (tiny)
2. ege (tremendously)
3. ajxoj (things)
4. ano (a member)
5. igxi (to become)
6. igi (to cause)
7. ilo (a tool)
8. ree (over again / back)
9. mala (opposite)
10. ujo (a container)
11. ulo (a fellow / guy)
12. eble (possibly / maybe)
10. Elision
1. La -> L' is okay if next work starts with a vowel (ex: l'ulo)
2. -o or -on for a final noun in a sentence
3. NOTE - elision is not common and really only for poetry

Vortolisto

aervojo - airway

agi - to act

agxo - age

alta - high

alveni - to arrive

angla - English

anonci - to announce

anoncisto - announcer

aparteni - to belong

atento - attention

bari - to bar / to obstruct

barilo - barrier / fence

bonveno - welcome

brili - to shine

cetera - else

cxarma - charming

cxielo - sky / heaven

dankinde - worthy of thanks

Ne dankinde - You're welcome

demando - question

diamanto - diamond

dogano - customs

edzigxi - to get married

eliri - to go out / to exit

enmigrado - immigration

eraro - error

filo - son

forlasi - to leave / to forsake

frapi - to hit

Gesinjoroj - Ladies and Gentlemen

inspekti - to inspect

inspektisto - inspector

interesa - interesting

interpreti - to interpret

inventi - to invent

jaro - year

kies - whose

korekti - to correct

krom - except / besides

lasi - to leave

malkovri - to discover

mangxo - meal

mil - thousand

momento - moment

monato - month

naski - to bear (a child)

naskigxtago - birthday

nenie - nowhere

neniom - no amount

nomo - name

ofte - often

pafi - to shoot

pagi - to pay

paki - to pack

pakajxo - baggage

pasporto - passport

pasxo - step

peti - to ask

plezuro - pleasure

pro - for / on account of

promenanto - stroller / walker

rimarko - remark

scivoli - to want to know / to wonder

slipo - slip (of paper)

stampi - to stamp

stari - to stand

stelo - star

subskribi - to sign

super - above / over

tero - earth

tutajxo - whole thing

vero - truth

vizagxo - face

vocxo - voice

vojagxanto - traveler

Dialogo

Vocxo de anoncisto (V) - Vian atenton, mi petas, Gesinjoroj. Euxropaj Aervojoj anoncas la alvenon de sia flugo numero ducent nauxdek ok de Londono kaj Parizo. La pasagxeroj eliros per la elirejo numero ses por inspekto de dogano kaj enmigrado. Mi dankas.

Prof Miller (P) - Pardonu, Sinjoro. Vi estas la donganisto, cxu ne? Mi atendas amikon, kies alveno estis jxus anoncita. Li ne tre bone parolas la anglan lingvon. Cxu mi povas atendi cxi tie? Estas eble, ke mi povos interpreti por vi.

Inspektisto (I) - Mi bedauxras, Sinjoro. Ne estas permesate resti tie cxi. Vi devos stari cxe la alia flanko de la barilo. Sed se mi bezonus helpon, tiam mi vokus vin.

P - Bone Dankon. Ha, jen li venas nun. Sinjoro Dupont! Bonvenon al Usono! Kiel vi fartas? Cxu vi havis bonan flugon. Estas bone, vidi vin denove.

I - Unu momenton. Mi devas fari al vi kelkajn demandojn. Cxu mi povus vidi vian pasporton?

Sinjoro Dupont (S) - Kion? Mi ne komprenas. Kion li volas?

P - Li petas vian pasporton.

S - Ho, kompreneble. Jen gxi.

I - Dankon. Kio estas via nomo?

S - Kio? Mia nomo? Roberto Dupont.

I - Kiam vi estis naskita?

S - ????

P - Li demandas vian agxon.

S - Mi havas kvindek-du jarojn. Mia naskigxtago estas la kvina de tiu cxi monato.

I - Cxu vi estas edzigxinta?

S - Mi petas?

P - Inspektisto, li havas cxarman edzinon kaj tri belajn infanojn.

I - Kiel longe vi restos en Usono, Sinjoro Dupont?

S - Kiel longe? En Usono? Nur du semajnojn, malfelicxe.

I - Cxu tio estas via tuta pakajxo?

S - Jes, tiu pakajxo apartenas al mi. Rigardu, mia nomo estas stampita sur gxi.

P - Ne, li scivolas, cxu vi havas alian pakajxon, krom tio.

S - Ho, mi miskomprenis. Pardonu al mi. Ne, tio estas la tutajxo. Mi havas nenion ajn ceteran.

I - Bone. Jen via pasporto. Bonvolu subskribi tiun cxi slipon. Dankon. Vi povas pasi. Kaj dankon al via amiko, pro la interpretado.

P - Ne dankinde! Estis mia plezuro. Nu, Rocxjo, cxu ne estus multe pli facile por la vojagxantoj, se cxiuj inspektistoj de dogano kaj enmigrado povus paroli Esperanton?

S - Mia juna amiko! Permesu al mi korekti tiun rimarkon iomete. Estus pli facile por la tuta mondo, se cxiu povus paroli Esperanton! Cxu vi konsentas?